توضیحات

---

کار دستگاه گوارش و 8 سرطان دستگاه گوارش

دستگاه گوارش یکی از دستگاه هاس فعال در بدن انسان و برخی از جانداران است دستگاه گوارش انسان که از دهان تا مقعد ادامه دارداز لوله گوارش و غده های گوارش تشکیل شده است با پرچم همراه باشید تابیشتر با دستگاه گوارش و کار آن آشنا شویم...

دستگاه گوارش لوله پر پیچ و خمی است که از دهان شروع شده و به مقعد ختم می شود. مواد غذایی در هر یک از قسمت های این دستگاه تحت تأثیر عوامل فیزیکی و شیمیایی قرار می گیرند تا هضم شوند (یعنی به مواد قابل جذب برای بدن تبدیل شوند) و بعد مواد هضم شده در داخل دستگاه گوارش جذب می شوند تا بعداً به مصرف سلول های بدن برسند.

 مواد غیر قابل جذب نیز از طریق دستگاه گوارش دفع می شوند. قسمت های مختلف دستگاه گوارش شامل: دهان، حلق، مری، معده، روده کوچک (روده باریک)، روده بزرگ (کولون)، روده مستقیم (رکتوم)، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده (پانکراس) هستند.

 قسمت های مختلف دستگاه گوارش شامل: دهان، حلق، مری، معده، روده کوچک (روده باریک)، روده بزرگ (کولون)، روده مستقیم (رکتوم)، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده (پانکراس) هستند

بخش های دستگاه گوارش :

_ دهان :سطح داخلی دهان از مخاط پوشیده شده است. غدد بزاقی داخل دهان، ترشحات خود را به دهان می ریزند و به هضم غذا کمک می کنند.

_ دندان: دندان ها قسمتی از دستگاه جونده را تشکیل داده و در حفره دهان قرار گرفته اند.

_ زبان: زبان عضوی ماهیچه ای است. زبان از 17 عضله تشکیل شده که در جهات مختلف قرار گرفته اند و به همین جهت زبان می تواند به هر شکلی درآید و به هر طرفی حرکت کند.

کارهای که  زبان انجام می دهد : زبان غذا را بین دندان ها می راند و لقمه را به طرف حلق و مری حرکت می دهد. زبان در حرف زندن هم نقش دارد و بالأخره زبان عضو چشیدن است. مزه تلخی در جلوی زبان، مزه های شوری و ترشی در دو طرف زبان و مزه شیرینی در عقب زبان حس می شوند. حس زبان بسیار دقیق است. مخاط زبان می تواند ریگ بسیار کوچکی را در غذا و یا تیغ بسیار خردی را در گوشت ماهی لمس کند.

_ غدد بزاقی: شامل دو غده بناگوشی (پاروئید)، دو غده زیر فکی و دو غده زیر زبانی است. غده بناگوشی بزرگ تر از سایر غدد است و جلوی گوش و در بین عضلات صورت قرار گرفته است. ترشحات غدد بناگوشی از طریق مجرای غده بناگوشی در مقابل دندان دوم آسیاب بزرگ فک به داخل دهان می ریزد. مجاری غدد زیر فکی و زیر زبانی در زیر زبان باز می شوند.

_ کام:  سقف خود دهان را تشکیل می دهد و دارای یک قسمت استخوانی و یک قسمت نرم است. قسمت نرم در قسمت عقب قرار گرفته و وسط آن زبان کوچک وجود دارد.

_ حلق:  به دنبال دهان قرار گرفته. حلق مانند یک راه عبور برای انتقال غذا از دهان به مری است.

_ مری:  لوله ای است عضلانی به طول 25 سانتی متر و قطر 1.5 سانتی متر که از حلق شروع شده و به معده ختم می شود. دیواره مری از دو لایه عضلانی درست شده. لایه خارجی دارای رشته های عضلانی طولی است و لایه داخلی آن دارای رشته های عضلانی حلقوی است. دیواره مری قابل گشاد شدن است. انقباض عضلات مری باعث ایجاد حرکات دودی شکل در مری می شود که لقمه غذا را از حلق به معده می رساند. عضله دریچه پایین مری مانع از بازگشت مجدد غذا از معده به مری می شود.

_ معده:  کیسه ای است عضلانی که سطح داخلی آن به وسیله مخاط پوشیده شده. عضلات دیواره معده از سه لایه عضلانی طولی، حلقوی و مایل تشکیل شده است. عضلات معده باعث حرکت آن می شوند. معده از بالا به مری و از پایین به روده باریک می رسد. به علت وجود شیره معده و حرکات معده، غذا در داخل معده هضم می شود. مخاط معده فرورفتگی ها و برجستگی های کوچکی دارد که در عمق فرورفتگی ها غدد کوچکی قرار گرفته اند که شیره معده را ترشح می کنند. ظرفیت معده یک تا یک و نیم لیتر است. بعد از این که غذا به ماده قابل جذب تبدیل شد، از معده وارد روده باریک می شود.

_ روده کوچک:  (روده باریک)روده باریک حدود هفت متر طول دارد. جدار روده در داخل توسط مخاط پوشیده شده و دارای چین های حلقه ای شکل است. تمامی سطح مخاط روده با برجستگی های ریزی پوشیده شده که جذب مواد غذایی را امکان پذیر می سازد. مواد غذایی هضم شده و مورد نیاز بدن از روده باریک جذب شده و از طریق خون به قسمت های مختلف بدن می رسد تا غذای کافی برای کارکرد مناسب اعضای بدن را فراهم کند.

_روده بزرگ:  (کولون)طول روده بزرگ حدود یک و نیم متر است. روده بزرگ دور تا دور شکم را فراگرفته و روده باریک در وسط آن قرار دارد. روده بزرگ از سه قسمت به نام کولون صعودی، کولون عرضی و کولون نزولی تشکیل شده. کولون صعودی به دنبال روده کوچک است ودر طرف راست شکم به سمت بالا می آید. کولون نزولی در طرف چپ شکم به سمت پایین می آید. بین کولون صعودی و کولون نزولی، کولون عرضی قرار گرفته است. وظیفه کولون بزرگ جذب آب و دفع مواد غیرقابل جذب است.

_ روده مستقیم:  (رکتوم) قسمت انتهایی روده بزرگ است که طول آن 12 تا 15 سانتی متر است. روده مستقیم در انتها به مقعد ختم می شود. مواد دفعی از طریق مقعد دفع می شود. دستگاه گوارشی با گرفتن غذا ، تخریب مکانیکی ، هضم و جذب و دفع موادی که هضم نشده‌اند انجام وظیفه می‌کند. مواد حاصل از گوارش از طریق گردش خون و لنف به بافتهای بدن حمل می‌شوند. در نهایت این مواد به درون سلولها رفته و در فعالیت آنها شرکت می‌کنند. 

دستگاه گوارش شامل اندامهای اصلی نظیر دهان ، مری ، روده‌ها و غدد ضمیمه می‌باشند. دهان اندام ورودی لوله گوارشی است.انقباضات دیواره معده غذا را با آنزیمهای گوارشی و اسیدکلرهیدریک مخلوط می‌کند و آن را به توده نیمه مایعی تبدیل می‌کند این توده ابتدا به ناحیه ابتدایی روده کوچک یعنی دوازدهه وارد می‌شود که دارای آنزیمهای گوارشی لوزوالمعده است. ماده حاصله در روده کوچک جذب شده در کبد ذخیره شده تغییر حاصل می‌کند و سپس به درون دستگاه گردش خون جریان می‌یابد. باقیمانده مواد وارد روده بزرگ شده، آب آنها گرفته می‌شود و به صورت مدفوع از مخرج دفع می‌گردد.

قسمت اصلی دستگاه گوارش 

_ دهان :

نقش دهان در گوارش از یک سو تشخیص کیفیت غذا و از سوی دیگر گوارش آن است دهان بوسیله پوشش مطبق سنگفرشی کراتینه شده یا نیمه کراتینه آستر شده است. آستر مخاط و پوشش روی هم رفته مخاط نامیده می‌شود. مخاط بر روی زیر مخاط قرار دارد. زیر مخاط دارای غدد بزاقی و بافت پیوندی مانند آستر است. در دهان زبان و دندانها وجود دارند. 

 

_ غدد بزاقی: 

 بر حسب نوع ترشح به سه دسته تقسیم می‌شوند. سروزی ، موکوسی و مختلط. غدد بزاقی در بناگوش سروزی ، در زیر آرواره سروزی- موکوسی ، در زیر زبان موکوسی- سروزی و در زبان موکوسی هستند.

_ زبان:  

سطح پوششی (فوقانی) زبان دارای برجستگیهای مختلف است در سطح پشتی زبان جوانه‌های چشایی نیز وجود دارند

دارای دستجات ماهیچه مخطط است که توسط مخاط پوشیده شده است. 3/2 بخش جلوی زبان جسم زبان و 3/1 عقبی آن ریشه زبان خوانده می‌شود. سطح پوششی (فوقانی) زبان دارای برجستگیهای مختلف است در سطح پشتی زبان جوانه‌های چشایی نیز وجود دارند. در ساختار جوانه چشایی چهار نوع سلول وجود دارد. همه جوانه‌های چشایی احساس شیرینی ، شوری ، تلخی و ترشی را تشخیص نمی‌دهند بلکه جوانه هر ناحیه از زبان حس خاص را درک می‌کند.

_ دندان : 

ساختار بافتی دندانهای شیری (20 عدد) و دندانهای دایمی (32 عدد) مشابه است. هر دندان شامل تاج است که بیرون از لثه قرار دارد و یک تا سه ریشه دارد که درون حفره دندانی آواره بالا یا آرواره پایین جای می‌گیرد. سطح تاج دندان را ماده‌ای به نام مینا می‌پوشاند که سخت‌ترین ماده بدن است و بیش از 96 درصد آن را املاح آهکی و بقیه را یک پروتئین مخصوص تشکیل می‌دهد. در زیر مینا عاج دندان قرار دارد که در درون آن مغز قرار دارد که بافتهای زنده دندان در آنجا وجود دارند. سطح ریشه را ماده‌ای به نام ساروج می‌پوشاند. دندانهای انسان با نوع رژیم غذایی او متناسب شده‌اند.

_حلق : 

چهار راهی است که از جلو به دهان ، از بالا به حفرات بینی و از پایین به مری و نای راه دارد و از این‌رو لقمه غذا یا تکه‌ای از آن می‌تواند به سه راه دیگر راه یابد. ولی هنگام بلع در اثر عمل دقیق واکنشهای خودکار عصبی به بخشهایی به نام زبان کوچک و اپی‌گلوت به ترتیب راه بینی و نای و همچنین زبان راه دهان را مسدود می‌کند و در نتیجه لقمه غذا فقط به درون مری راه می‌یابد. بلع بوسیله یک مرکز عصبی در بصل‌النخاع تنظیم می‌شود.

_ مری : 

لوله‌ای به طول 25 سانتیمتر است. پوشش مری انسان مطبق سنگفرشی است. آستر مخاط شامل بافت پیوندی غربالی ، لنفوسیت و تعداد کمی فولیکول لنفاوی است. زیر مخاط دارای غدد لوله‌ای مخطط ، 3/1 میانی آن دارای ماهیچه مخطط و صاف و 3/1 بخش پایینی آن دارای ماهیچه صاف است.

_ معده : 

معده هر دو عمل ذخیره و هضم غذا را انجام می‌دهد

هر دو عمل ذخیره و هضم غذا را انجام می‌دهد. سه نوع غده در معده یافت می‌شود. غدد طاق و تنه ، غدد کاردیا و غدد پیلور. غدد تنه دارای چهار نوع سلول‌اند که سلولهای اصلی آنزیم پپسینوژن ترشح می‌کنند و سلولهای حاشیه‌ای اسید کلریدریک ترشح می‌کنند و سلولهای موکوسی گردن موکوس ترشح می‌کنند. حرکات معده که در اثر انقباضات منظم و خودکار ماهیچه‌ای دیواره آن صورت می‌گیرد دو نتیجه دارد یکی مخلوط کردن غذا با شیره معده و دیگری حرکاتی که موجب تحویل غذا از معده به روده کوچک می‌شود.

_ روده کوچک: 

 لوله‌ای است به طول چهار متر که بین معده و روده بزرگ قرار دارد. دارای سه بخش دوازدهه ، ژژونوم (روده ته) و ایلئوم (روده دراز) است. چهار لایه اصلی در روده کوچک وجود دارد و مخاط مهمترین لایه آن است. دیواره روده باریک دارای چین خوردگیهای فراوانی است و هر یک از چین خوردگیها نیز به نوبه خود دارای برجستگیهای متعددی به نام پرزهای روده است. دیواره این پرزها به صورت برجستگیهای انگشتانه‌ای در سطح درونی روده دیده می‌شوند. نقش پرزها و چین خوردگیها افزایش سطح جذب است. روده کوچک چند عمل مهم دارد. گوارش غذاها را کامل می‌کند، فرآورده‌های گوارشی را برای ورود به خون و لنف جذب می‌کند. هورمونهایی به خون می‌ریزد که ترشحات لوزوالمعده ، صفرا و معده را تنظیم می‌کند. مقدار مایعات و املاحی را که از بدن دفع می‌شوند در کنترل دارد.

_  روده بزرگ : 

چینهای حلقوی و پرز در روده بزرگ وجود ندارد کریپت وجود دارد و بسیار عمیق است. متوسط قطر آن حدود 6 سانتیمتر است اما در قسمتهای آخر باریکتر می‌شود طول آن 1.5 تا 1.8 متر است. 5 تا 8 سانتیمتر اول آن را روده کور می‌نامند. در روده بزرگ پرز و غده‌های ترشح کننده آنزیم وجود ندارد اما ترشح مخاط در دیواره داخلی آن صورت می‌گیرد. آخرین بخش روده بزرگ راست روده نام دارد.

_ آپاندیس : 

زایده این انگشتی شکل و شبیه کولون (روده بزرگ) است. دارای فضای درونی کوچک و فولیکول لنفاوی فراوان در آستر مخاط و زیر مخاط است. و طول آن 8 تا 10 سانترمتر بوده و فاقد پرز است. آپاندیس ممکن است عفونی شود و آپاندیسیت ایجاد کند.

_ لوزوالمعده: 

 لوزوالمعده نوعی غده گوارشی است. جای آن در زیر و اندکی پشت معده است. سر پهن آن به طرف دوازدهه و نوکش متوجه طحال است. لوزوالمعده دو کار مهم انجام می‌دهد. تهیه و آزاد کردن آنزیمهای گوارشی و تهیه و آزاد کردن هورمونهایی که بر روی متابولیسم کربوهیدراتها اثر می‌گذارند. این دو عمل بوسیله دو ساختار بافتی مجزا در لوزوالمعده صورت می‌گیرد.

_ کبد:  بزرگترین غده بدن است وزن کبد 1.1 تا 1.6 کیلوگرم است. جای این عضو در بالا و طرف راست معده است و قسمتی از معده را هم می‌پوشاند. کبد دارای چهار قسمت یا لوب است. در زیر لوب بزرگ طرف راست ، کیسه صفرا که به شکل گلابی است قرار دارد.

_ کیسه صفرا :  سلولهای کبدی مواد لازم برای ساخته شدن صفرا را از خون می‌گیرد سپس صفرای ساخته شده به کیسه صفرا می‌رود و در آنجا ذخیره می‌شود. همراه با ورود غذا به روده باریک کیسه صفرا منقبض شده و مقداری صفرا از مجرایی که در انتها با مجرای لوزوالمعده مشترک است وارد دوازدهه می‌شود. مهمترین عمل صفرا کمک به هضم چربیهاست. عمل دیگر صفرا خنثی کردن حالت اسیدی شیره معده است.

چگونگی جذب غذا : 

کلیه مواد غذایی که در اثر هضم شیمیایی به مواد ساده و قابل جذب تبدیل شده‌اند همچنین ویتامینها ، آب و نمکها که برای جذب نیازی به هضم شیمیایی ندارند از دیواره روده باریک جذب می‌شوند. هر پرز شامل یک لایه از سلولهای پوششی است که غذا بوسیله آنها جذب می‌شود. بلافاصله در زیر آن شبکه غنی از مویرگهای خونی وجود دارد که قندها ، اسیدهای آمینه آب و نمکها وارد این شبکه می‌شوند. این شبکه مویرگی پس از جمع آوری مواد غذایی به یک سیاهرگ کوچک پرزی منتهی می‌شود. سیاهرگ پرزی به سیاهرگهای بزرگتر پیوسته و سرانجام وارد سیاهرگ باب می‌شوند. این سیاهرگ ابتدا به کبد رفته و مواد غذایی در کبد ذخیره و پس بر حسب نیاز وارد خون می‌شوند. در واقع کبد به منزله یک انبار و تنظیم کننده و پخش کننده مواد غذایی جذب شده است.

_ سرطان سومین علت شایع مرگ و میر در ایران است. در حال حاضر، حدود 600 هزار نفر از ایرانیان به علت سرطان تحت‌درمان قرار دارند یا درمان شده‌اند. سالیانه نیز تقریبا 100 هزار نفر به این تعداد اضافه می‌شود. سرطان سومین علت شایع مرگ و میر در ایران است. در حال حاضر، حدود 600 هزار نفر از ایرانیان به علت سرطان تحت‌درمان قرار دارند یا درمان شده‌اند. سالیانه نیز تقریبا 100 هزار نفر به این تعداد اضافه می‌شود. آنچه اهمیت موضوع را پررنگ می‌کند، ابتلای تعداد زیادی از این افراد به سرطان‌های دستگاه گوارش است که در این میان سرطان معده در صدر قرار دارد. متاسفانه اغلب افراد فکر می‌کنند سرطان فقط برای دیگران پیش می‌آید و به همین دلیل نسبت به عوامل خطرساز آن بی‌اهمیت هستند. اما باید بدانید این بیماری فقط به ژنتیک مربوط نمی‌شود، بلکه افزایش سن، الگوی نادرست زندگی، تغذیه نامناسب و آلودگی‌های محیطی و شغلی همگی می‌توانند شما را درمعرض خطر ابتلا به آن قرار دهند.

8 سرطان شناخته شده در دستگاه گوارش :

1- سرطان معده: 

 معمولا از لایه مخاطی معده شروع می‌شود و بعد به‌تدریج به لایه‌های دیگر انتشار پیدا می‌کند.

علل سرطان معده :   تغذیه نامناسب؛ زیاده‌روی در مصرف نمک، گوشت قرمز، مواد غذایی کنسروی و فرآوری‌شده؛ خوراکی‌های حاوی نیترات و مواد نگهدارنده؛ فست فودها، مواد غذایی دودی شده، زغالی و سرخ‌شده، خوراکی‌های کهنه، کمبود سلنیوم، ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌ها، استعمال دخانیات و مواد مخدر، آلودگی‌های محیط زندگی، عفونت هلیکوباکترپیلوری (عامل 10 درصد از زخم‌های معده و اثنی‌عشر )، چاقی، سابقه خانوادگی سرطان معده، استرس مزمن، زخم معده مقاوم به درمان، جنس مرد، سن بالای 50 سال، کم‌خونی بدخیم، بعضی از انواع پولیپ معده، عمل جراحی قبلی روی معده و بعضی مشاغل خاص مثل فلزکاری و جوشکاری همگی از عوامل مستعد‌کننده این سرطان محسوب می‌شوند. سرطان معده همچنین در افراد با گروه خونی A شایع‌تر است.

علائم سرطان معده :  سرطان معده ابتدا فقط ممکن است باعث سوءهاضمه، حالت تهوع، درد خفیف معده، بی‌اشتهایی، سیری زودرس و ترش کردن شود. در مراحل پیشرفته نیز کاهش وزن، وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ (ملنا) و در مراحل پیشرفته‌تر استفراغ خونی بروز می‌کند.  سرطان معده معمولا از طریق اندوسکوپی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و اولتراسونوگرافی به روش اندوسکوپی تشخیص داده می‌شود. با توجه به اینکه سرطان در چه مرحله‌ای باشد می‌توان از روش‌های جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی استفاده کرد.

راه های پیشگیری از سرطان معده :   دوری از عوامل خطرساز و مصرف انواع غلات کامل، سبزیجات و میوه‌‌های تازه، به‌خصوص مرکبات به پیشگیری از سرطان معده کمک می‌کند. همچنین از آنجایی که 1 درصد از مبتلایان به میکروب هلیکوباکتر پایلوری دچار سرطان معده می‌شوند، اگر در بستگان درجه اولتان سرطان معده وجود دارد حتما باید این میکروب را از بدنتان ریشه‌کن کنید. علاوه براین اگر زخم معده‌ای پس از 3 ماه به درمان پاسخ ندهد باید مورد بررسی بیشتری قرار گیرد و در صورت لزوم جراحی شود.

2- سرطان روده باریک :

 روده باریک بین معده و روده بزرگ قرار دارد و طول آن حدود 6 متر است. وظیفه اصلی آن نیز هضم و جذب مواد غذایی است. این روده از 3 بخش تشکیل شده است: دوازدهه، تهی‌روده و روده دراز. سرطان روده کوچک انواع مختلفی دارد اما اغلب در دوازدهه ایجاد می‌شود. تومورهای خوش‌خیم تهدیدکننده‌ حیات نیستند، اما قادرند علایم خطرناکی را از قبیل خون‌ریزی و انسداد ایجاد کنند. تومورهای بدخیم، خطرساز و حتی تهدید کننده حیات بوده و به درمان فوری نیازمندند  

علل سرطان روده باریک : مذکر بودن، سن بالا، سابقه سرطان روده در خانواده، مصرف دخانیات و الکل، بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن موجود در گندم و جو)؛ بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی روده)، سابقه سرطان روده بزرگ، رژیم غذایی نامناسب، مصرف فیبر کم، مصرف بیش از اندازه قند و شکر و موادغذایی پر نمک یا دودی شده

3- علائم سرطان روده باریک :  درد شکم همراه با تهوع، نفخ و کاهش اشتها از علائم این سرطان هستند. خستگی، کاهش وزن، کم‌خونی ناشی از فقر آهن، تهوع و استفراغ شدید به دلیل انسداد در روده کوچک، مشاهده خون در مدفوع یا استفراغ و زردی پوست نیز ممکن است نشان‌دهنده پیشرفت بیماری باشند. بررسی عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده باریک، آزمایش خون و بررسی تعداد گلبول‌های خونی برای تشخیص کم‌خونی، اندوسکوپی دستگاه گوارش، سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی ناحیه شکم، کولونوسکوپی و تست باریوم. برای درمان این سرطان می‌توان از روش‌های جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی استفاده کرد. در جراحی معمولا تومور و بخش سرطانی روده کوچک برداشته می‌شود.

چگونه از سرطان روده باریک پیشگیری کنیم : اگر در خانواده‌تان سابقه این سرطان وجود دارد حتما باید تحت‌نظر پزشک قرار بگیرید و هر چند وقت یک بار آزمایش‌های لازم را انجام دهید. همچنین اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید حتما باید از رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کنید. دوری از سایر عوامل خطرساز نیز احتمال ابتلا به این سرطان را کاهش می‌دهد. درد و انقباضات شکمی، تهوع و استفراغ، کاهش وزن و مدفوع خونی از نشانه‌های این تومورها هستند. البته تومورها به ندرت در روده کوچک ایجاد می‌شوند و تنها سه تا شش درصد از کل توده‌های غیرطبیعی مجرای گوارش را تشکیل می‌دهند. سرطان گوارش ،شایع‌ترین تومورهای روده کوچک، توده‌های غیرسرطانی و خوش‌خیم هستند و معمولا در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی کشف می‌شوند

4- سرطان کبد : 

کبد بزرگ‌‌ترین ارگان شکم است و پشت دنده‌ها در سمت راست بدن قرار دارد. وظیفه اصلی آن نیز پاکسازی خون از مواد مضر است. کبد همچنین با تولید صفرا و آنزیم‌های خاص به هضم غذا کمک می‌کند. اغلب سرطان‌‌‌های بدخیم کبد از سلول‌های هپاتوسیت کبد آغاز می‌‌‌شوند. با این حال بعضی تومورهای کبد نیز خوش‌خیم هستند.

_ علل سرطان کبد :   عفونت با ویروس هپاتیت یا ویروس هپاتیت ، مصرف بیش از حد الکل، آفلاتوکسین (ماده‌‌‌ سمی ‌تولیدشده توسط انواع خاصی از کپک‌‌‌ها روی بادام زمینی، ذرت و سایر حبوبات و دانه‌‌‌های کهنه و غیربهداشتی)، بیماری ذخیره‌‌‌ای آهن (ذخیره بیش از حد آهن در کبد یا سایر اندام‌‌‌ها)، سیروز کبدی (آسیب‌دیدن سلول‌‌‌های کبد و جایگزین شدن آنها به‌وسیله بافت جوشگاه)، چاقی و دیابت

_ علائم سرطان کبد :   سرطان کبد معمولا در مراحل ابتدایی علامتی ندارد اما با پیشرفت به‌تدریج باعث علائمی مانند درد یا احساس توده و سنگینی در بخش بالایی شکم زیر دنده‌های سمت راست یا نزدیک به کتف راست، ورم و نفخ شکم، کاهش اشتها و احساس سیری زودرس، کاهش وزن، احساس ضعف، حالت تهوع و استفراغ، تب، زرد شدن پوست و چشم‌‌‌ها، مدفوع کمرنگ و ادرار تیره ناشی از یرقان می‌شود.

بررسی و معاینه فیزیکی ناحیه شکم، کبد، طحال و سایر اندام‌‌‌های مجاور از لحاظ وجود توده یا هرگونه تغییر در اندازه یا شکل اندام‌ها؛ معاینه چشم‌‌‌ها و پوست از لحاظ وجود علائم یرقان، آزمایش‌‌‌های خون، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، سونوگرافی و نمونه‌برداری.  با توجه به پیشرفت بیماری و همچنین سن بیمار و وضعیت عمومی سلامت‌اش می‌توان از روش‌های جراحی، پیوند کبد، تخریب بافت، امبولیزاسیون (رنگ‌‌بندی)، دارودرمانی، پرتودرمانی، شیمی‌‌‌‌‌‌درمانی یا ترکیبی از آنها استفاده کرد .اجتناب از عوامل خطرساز سرطان، حفظ وزن مناسب، تغذیه سالم، خودداری از مصرف الکل، تزریق واکسن هپاتیت B، استفاده از وسایل استریل‌شده و یکبار مصرف برای تزریق درون وریدی، سوراخ کردن، تاتو و....

5- سرطان روده بزرگ : 

روده بزرگ حدود 5/1 متر طول دارد و وظیفه آن گرفتن آب و مواد مغذی از غذاهای هضم‌شده و دفع باقی‌مانده آنها از بدن است

این سرطان‌ گاهی اوقات هیچ علامتی ندارد، اما برخی مواقع خون‌ریزی از مقعد، تغییر در اجابت مزاج، انقباضات یا دردهای شکمی، کم‌خونی و کاهش وزن غیرقابل توجیه از نشانه‌های این سرطان هستند. از سرطان گوارش است.

مجموعه ای از عوامل مانند نحوه زندگی و محیط زندگی ممکن است مسئول ایجاد آن باشند. سرطان گوارش است. محققان نظریه‌ای دادند مبنی بر اینکه اغلب مردم، ژن‌های خاموشی دارند که قادرند سلول‌های سرطانی را ایجاد کنند. این ژن‌ها تا وقتی که به وسیله عوامل خارجی فعال نشده‌اند خاموش باقی می‌مانند. این عوامل خارجی عبارتند از عفونت، مصرف دخانیات، آلاینده‌های غذا، هوا و آب. اغلب سرطان‌های مجرای گوارشی  در روده بزرگ و راست روده روی می‌دهند، جایی که سرعت عبور غذا کندتر شده و مدت بیشتری سموم در آنجا می‌مانند. به‌نظر می‌رسد سرطان روده بزرگ در افرادی که چربی حیوانی را به مقدار زیاد و میوه و سبزی تازه را به میزان کم‌مصرف می‌کنند، شیوع بیشتری داشته باشد. همچنین خطر بروز این سرطان در سیگاری‌ها، مصرف‌کنندگان الکل و افراد کم‌تحرک بیشتر است

روده بزرگ حدود 5/1 متر طول دارد و وظیفه آن گرفتن آب و مواد مغذی از غذاهای هضم‌شده و دفع باقی‌مانده آنها از بدن است. سرطان روده بزرگ بسیار شایع است و به آهستگی رشد می‌کند. لازم به ذکر است 15 سانتی‌متر انتهایی روده بزرگ رکتوم و مجرای مقعد نامیده می‌شود و سرطانی که هریک از این ارگان‌ها را درگیر کند، سرطان کولورکتال خوانده می‌شود.

علل سرطان روده بزرگ : رژیم غذایی پرچرب و مصرف کم فیبر، سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل، فعالیت بدنی کم، چاقی، مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل، سن بالای 50 سال، سابقه خانوادگی سرطان روده، وجود پولیپ‌های روده، کولیت اولسروز (التهاب دیواره روده بزرگ) و سابقه سرطان تخمدان، رحم و پستان

علائم سرطان روده بزرگ :   سرطان در مراحل ابتدایی معمولا علامتی از خود نشان نمی‌دهد. در مراحل پیشرفته‌تر نیز ممکن است احساس خستگی، کاهش اشتها، کاهش وزن، تغییر در دفعات اجابت مزاج، یبوست، اسهال، وجود خون در مدفوع یا مدفوع تیره رنگ، کاهش قطر مدفوع، خونریزی از مقعد، ناتوانی در تخلیه کامل مدفوع، درد شکم، نفخ، استفراغ و زردی پوست و چشم‌ها ایجاد شود. معاینات فیزیکی، آزمایش‌های خون، کولونوسکوپی، پروکتوسکوپی، اندوسکوپی ماورای صوت، سی‌تی‌اسکن، معاینه راست‌روده و نمونه‌برداری.  با غربالگری به موقع سرطان روده بزرگ می‌توان پولیپ‌های پیش‌سرطانی و پولیپ‌هایی که در مراحل اولیه سرطان هستند را شناسایی کرده و خارج کرد. به طور کلی درمان این سرطان به سلامت عمومی بیمار و مرحله بیماری بستگی دارد و شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌شود.

راه های پیشگیری : غربالگری منظم و انجام کولونوسکوپی از 50 سالگی، مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات کامل، مصرف گوشت ماهی به جای گوشت‌ قرمز، نوشیدن آب زیاد، آب‌پزکردن مواد غذایی به جای سرخ‌کردن آنها، ترک مصرف الکل و دخانیات، فعالیت بدنی منظم و حفظ وزن مناسب

6- سرطان مری : 

بیشتر تومورهای مری در بخش میانی یا تحتانی آن ایجاد می‌شوند و نزدیک به ۹۰ درصد آنها بدخیم هستند. علامت اصلی تومور مری، دشواری در بلع غذاست. این مشکل اغلب با بلع مواد غذایی جامد شروع می‌شود، ولی سرانجام مواد غذایی مایع را نیز دربرمی‌گیرد.

 از آنجا که اشکال در بلع به تدریج و در طول مدت زمان نسبتا طولانی، تشدید می‌شود، بسیاری از مبتلایان در مراجعه به پزشک سهل انگاری می‌کنند، به همین دلیل در بسیاری از موارد، تومور مری در هنگام تشخیص، به حدی بزرگ است که حدود نیمی از قطر مری را پُر کرده است. 

احساس ناراحتی در نواحی میانی و بالایی شکم، مدفوع سیاه و قیری، استفراغ خونی، استفراغ پس از صرف غذا، کاهش وزن، کم‌خونی و احساس نفخ پس از صرف غذا از نشانه‌های سرطان معده است، البته بر خلاف مری، بیشتر تومورهای معده خوش‌خیم هستند و احتمال بدخیم شدن این تومورها کم است

مری، لوله‌ای 25 سانتی‌متری در قفسه‌سینه است که غذا به‌وسیله آن از دهان به معده منتقل می‌شود. سرطان مری معمولا از سلول‌های لایه درونی مری آغاز می‌شود و بعد به‌تدریج به مری و بافت‌های اطراف آن انتقال پیدا می‌کند.

علل سرطان مری :   سن 65 سال یا بالاتر، مذکر بودن، استعمال دخانیات و مشروبات الکلی، برنامه غذایی نامناسب و مصرف کم میوه‌ و سبزی، کمبود آهن و ویتامین‌ها، مصرف زیاد روغن جامد، شکر، نمک، ترشی، نوشابه گازدار و کنسروها، چاقی مفرط، بازگشت اسید معده یا ریفلاکس، مصرف نوشیدنی‌های خیلی داغ و سابقه سرطان مری در خانواده.

علائم سرطان مری : سرطان مری در مراحل اولیه معمولا علامتی ایجاد نمی‌کند اما پیشرفت آن به‌تدریج باعث می‌شود غذا در مری گیر کند یا گاهی برگردد. حتی بعد از مدتی نوشیدن مایعات نیز دشوار می‌شود. درد هنگام بلع غذا، احساس توده و برجستگی در گلو، درد در قفسه‌سینه و ناحیه پشت، کاهش وزن، سوزش سر دل یا ترش کردن، گرفتگی صدا، سرفه مزمن و سکسکه همراه با استفراغ خون‌آلود نیز از علائم این سرطان محسوب می‌شوند. 

ابتدا پزشک بیمار را معاینه و در مورد سوابق سلامت شخصی و خانوادگی او سوال می‌کند. سپس با توجه به شرایط بیمار آزمایش خون، تست بلع باریم (عکسبرداری از مری و معده بعد از نوشیدن محلول حاجب)، اندوسکوپی و نمونه‌برداری درخواست می‌شود.  با توجه به اینکه سرطان در چه مرحله‌ای باشد می‌توان از روش‌های جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی استفاده کرد. جراحی معمولا در مراحل اولیه سرطان کاربرد دارد و در مراحل پیشرفته فقط برای کمک به عبور غذا انجام می‌شود. قرار دادن استنت در مری از طریقا اندوسکوپ نیز می‌تواند باعث بهبود بلع شود.

چگونه از سرطان مری پیشگیری کنیم :   اجتناب از مصرف الکل، دخانیات، چای داغ، ترشیجات و مواد غذایی چرب، پرنمک یا دودی شده، مصرف فیبر کافی، سبزی و میوه تازه، انجام معاینات دوره‌ای پزشکی و کاهش سطح استرس.

7- سرطان لوزالمعده :

 لوزالمعده در بالای معده قرار دارد 

 لوزالمعده در بالای معده قرار دارد و غدد مترشحه بیرونی آن با تولید آنزیم‌های خاصی به هضم غذا کمک می‌کنند. این عضو همچنین دارای غدد مترشحه داخلی است و با تولید هورمون‌هایی ازجمله انسولین باعث کنترل قند خون می‌شود. سرطان لوزالمعده هم می‌تواند مربوط به غدد مترشحه بیرونی و هم غدد مترشحه درونی آن باشد. درواقع حدود 95 درصد از سرطان‌های لوزالمعده از غدد مترشحه بیرونی آغاز می‌شوند. تومورهای غدد مترشحه درونی در بیشتر موارد خوش‌خیم هستند.

علل سرطان لوزالمعده : سن بالای 60 سال، مصرف دخانیات، دیابت، جنسیت مذکر، سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده یا سرطان تخمدان و روده بزرگ، التهاب مزمن لوزالمعده و رژیم غذایی چرب

علائم :   سرطان لوزالمعده‌ در مراحل اولیه هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهد اما در مراحل پیشرفته‌تر نشانه‌هایی مانند احساس درد در بخش فوقانی شکم یا پشت، زرد شدن پوست و چشم‌ها، تیره شدن ادرار، احساس ضعف، کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ و کاهش وزن ممکن است دیده شود. بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی، معاینه پوست و چشم‌ها از لحاظ علائم یرقان، لمس ناحیه شکم و بررسی تغییرات نواحی نزدیک به لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا، آزمایش خون، ادرار و مدفوع، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن از لوزالمعده و دیگر اندام‌ها و رگ‌های خونی درون شکم، بررسی اندوسکوپیک مجاری صفراوی و لوزالمعده و نمونه‌برداری. سرطان لوزالمعده تنها در درجات اولیه و قبل از انتشار به بخش‌های دیگر بدن قابل‌درمان است. با توجه به نوع و درجه سرطان می‌توان از روش‌های جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی یا ترکیبی از آنها استفاده کرد.

 

چگونه از سرطان الوزالمعده پیشگیری کنیم : ترک دخانیات، پیروی از رژیم غذایی سالم و کم چرب، حفظ وزن مناسب، مصرف میوه و سبزی تازه، داشتن برنامه ورزشی منظم، کاهش مصرف گوشت قرمز و قند و شیرینی و افزایش مصرف حبوبات، فیبر و غلات کامل.

8- سرطان کیسه صفرا : 

کیسه صفرا یک ارگان کوچک شبیه گلابی است که زیر کبد قرار دارد.

کیسه صفرا یک ارگان کوچک شبیه گلابی است که زیر کبد قرار دارد. این کیسه از صفرای تولید شده توسط کبد نگهداری می‌کند. درواقع کبد، مایع صفرا را برای کمک به هضم و تجزیه چربی‌ها تولید می‌کند. این مایع طی عمل هضم از کیسه صفرا به بخش پایینی دستگاه گوارش تخلیه می‌شود. سرطان کیسه صفرا نسبتا نادر است اما شیوع آن در خانم‌ها 2 برابر آقایان است.

علل سرطان کیسه صفرا : وجود سنگ کیسه صفرا یا سابقه ابتلا به آن، کیست کلدوک (کیست پر از صفرا)؛ کیسه صفرای کلسیفیه (پوشانده شدن دیواره کیسه صفرا با رسوبات کلسیمی)، پولیپ‌های کیسه صفرا، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی به‌خصوص در صنایع لاستیک و بافندگی، مونث بودن، سن بالای 65 سال، سابقه عفونت مزمن کیسه صفرا، مصرف دخانیات و اضافه وزن

علل سرطان کیسه صفرا:  سرطان کیسه صفرا ابتدا علائم واضحی ایجاد نمی‌کند. اما به‌تدریج با رشد تومور ممکن است روی معده فشار وارد کند و باعث درد شکم به‌خصوص در ناحیه فوقانی و سمت راست آن شود. از دیگر علائم این سرطان می‌توان به نفخ، خارش، تب، کاهش اشتها، کاهش وزن بی‌دلیل، حالت تهوع و زردی پوست و چشم‌ها اشاره کرد. تشخیص سرطان کیسه صفرا در مراحل ابتدایی کمی دشوار است. این بیماری معمولا طی آزمایش‌ها و جراحی‌های غیرمرتبط کشف می‌شود. با این حال برای تشخیص آن می‌توان از روش‌هایی مثل آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و تصویر‌برداری از کیسه صفرا از طریق سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و MRI استفاده کرد.  درمان این سرطان بستگی به پیشرفت آن دارد، برای مثال در مراحل ابتدایی پزشک سعی می‌کند با جراحی و برداشتن کیسه صفرا از گسترش سرطان جلوگیری کند. دیگر روش‌های درمانی مثل شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز معمولا بلافاصله بعد از جراحی به کار می‌روند.

راه های پیشگیری :  اجتناب از عوامل خطرساز سرطان، انجام غربالگری‌های منظم، پیگیری و درمان سنگ‌ها، کیست‌ها و پولیپ‌های کیسه صفرا، ترک دخانیات، پیروی از رژیم غذایی سالم و حفظ وزن مناسب.

دستگاه گوارش و سرطان

کار دستگاه گوارش حتی پیش از آنکه شما نخستین لقمه را در دهان خود قرار دهید، آغاز می‌شود. بوی خوش غذایی که می خواهید آن را میل کنید، برای راه افتادن بزاق دهان‌تان کافی است. به محض گذاردن لقمه در دهان، غدد بزاقی شروع به ترشح آنزیمی می‌کنند که تجزیه شیمیایی غذا را آغاز می‌کند.

مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده در فعل و انفعالات دستگاه گوارشی نقش دارند، اما همین اعضای بسیار مهم می‌توانند بنا به عللی دچار سرطان شوند و به نوعی دستگاه گوارش را دچار اختلال کند

برای درمان سرطان گوارش :

برای درمان سرطان دستگاه گوارش شما می توانید از طب سنتی و داروهای گیاهی استفاده نمایید. اساسی ترین موردی که برای درمان سرطان دستگاه گوارش  رعایت پرهیزات و مصرف غذاهای سالم می باشد. شاید بسیار بعید به نظر برسد که امروزه کسی ادعا کند در مورد بیماری سرطان مطلبی نشنیده است؛ چرا که به عنوان یکی از شایع ترین بیماری های قرن حاضر، سالانه میلیون ها نفر را با مشکل مواجه می کند. روند اصلی این بیماری به بیان بسیار ساده، عبارتست از گسترش سلول هایی خاص تا جایی که سایر سلول ها و حتی بافت های اطراف را دچار مشکل کند.

بدون در نظر گرفتن دلایل اینکه چطور سلولی تبدیل به سلول سرطانی می شود، باید بیشتر به نحوه ی گسترش و اقدام مناسب قبل از رسیدن به مراحل خطرناک توجه داشت. از جمله ی این سلول ها، سول های اندام گوارشی هستند و به همین دلیل یافتن راه هایی مانندسرطان گوارش  درمان سرطان دستگاه گوارش و یا درمان سرطان معده، جزو مواردی است که بسیاری از مردم پیرامون آن پرس و جو می کنند.

در واقع منشا اصلی تبدیل برخی سلول ها به سلول سرطانی نامشخص و متفاوت است؛ اما به طور کلی می توان گفت که سلول های بدن همه ی افراد، از نظر ژنتیکی مستعد تبدیل شدن به سلول سرطانی هستند؛ در حالی که این استعداد با برخی عوامل محیطی بروز می کند. تغذیه های ناسالم، نوشیدنی های الکلی و گازدار با مواد و رنگ های افزودنی، هوای ناسالم در محیط های شهری و صنعتی و همچنین سبک اشتباه زندگی مانند تنظیم نبودن زمان خواب با ساعت طبیعی بدن و یا عدم تحرک و …. می توانند در تحریک سلول های مستعد کمک کنند تا به سلول های سرطانی تبدیل شوند. سرطان دستگاه گوارش که شامل معده و رودها می شود بسیار رایج است اگر زود تشخیص داده شود در مراحل اولیه قابل درمان است .  

دستگاه گوارش انسان حاوی مقدار نامتناسبی از میکروب هاست و آنها برای مبارزه با عوامل بیماری زا مثل باکتری ها و ویروس ها ضروری هستند. بنابراین حفظ سلامت دستگاه گوارش یکی از بهترین راه برای حفظ سلامت جسم است.  

---

پرچم سایر پزشکی ها دستگاه گوارش دستگاه گوارش انسان گوارش معده گوارش